DZIKIE WYSYPISKA – WYTWARZANIE ŁADU I NIEŁADU SPOŁECZNEGO W PRZESTRZENI MIEJSKIEJ
Dzikie wysypiska są częścią zjawiska masowego zaśmiecania Planety przez człowieka. Obok globalnego ocieplenia, zanieczyszczenia powietrza oraz niszczenia biosfery, stanowią one obecnie jeden z najbardziej gorących problemów ekologicznych współczesnego świata. Chociaż świadomość tego problemu jest coraz większa, wciąż pozostaje on nierozwiązany. Musimy wyjść poza to, co już wiemy o dzikich wysypiskach z literatury, poradników profilaktyki czy wyników badań i przyjrzeć się złożoności relacji, w jakich funkcjonują. Potrzebujemy dokładnej wiedzy o materialności, cechach przestrzennych i zmianach czasowych tego problemu oraz jego powiązaniach z ludzkimi zachowaniami, przekonaniami i warunkami życia.
Celem badania jest dostarczenie wiedzy na temat nielegalnych wysypisk oraz sformułowanie zaleceń dotyczących przeciwdziałania i zapobiegania temu zjawisku. Studium dotyczy konkretnego miasta – Łodzi w Polsce – zgodnie z założeniem, że skupienie się na ograniczonej przestrzeni umożliwi zebranie bogatych i skontekstualizowanych danych terenowych na temat tego, co badamy. Chcemy jednak wyjść poza ten konkretny kontekst, zmierzając do głębszego zrozumienia bardziej ogólnych zjawisk społecznych i procesów związanych z tworzeniem przestrzeni, utrzymywaniem się nienormatywnych zachowań oraz wytwarzaniem ładu i nieładu społecznego.
Badania finansowane są przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu OPUS26. Stanowią one kontynuację i rozwinięcie pilotażowego projektu badawczego zrealizowanego w ramach IDUB UŁ.
W ramach projektu stawiamy sześć pytań badawczych:
- o RELACJE – Jaki jest kontekst relacyjny wytwarzania dzikich wysypisk?
- o MATERIALNOŚĆ ODPADÓW – Jaka jest materialna zawartość dzikich wysypisk?
- o LOKALIZACJE – Jakie jest położenie geograficzne i rozmieszczenie przestrzenne dzikich wysypisk?
- o ZMIANY W CZASIE – Jak nielegalne wysypiska zmieniają się w czasie?
- o PRZESTRZEŃ – Jakie cechy przestrzenne, wizualne i sensualne sprzyjają porzucaniu śmieci w danym miejscu lub utrzymaniu go w czystości?
- o LUDZI – W jaki sposób mieszkańcy przyczyniają się do występowania zjawiska dzikich wysypisk?
W ramach kontynuacji badań dzikich wysypisk w Łodzi:
- Zgromadzimy materiały z mediów – z lokalnej prasy, radia, telewizji i mediów społecznościowych – na temat nielegalnych wysypisk.
- Przeaanalizujemy archiwalne akta sądowe dotyczące wyroków za nielegalne porzucanie odpadów, aby zrozumieć motywy działania osób skazanych.
- Przeprowadzimy analizę morfologiczną wybranych wysypisk, opisując każdy śmieć. Zwrócimy przez to uwagę na materialność odpadów. Odpady te zostaną legalnie uprzątnięte.
- Wykorzystamy mapę nielegalnych wysypisk stworzoną we współpracy z mieszkańcami i mieszkankami miasta w badaniu pilotażowym. Będziemy przeprowadzać cykliczne inspekcje tych miejsc, aby uchwycić ich zmiany w czasie.
- Dokonamy lotniczej detekcji nielegalnych wysypisk poprzez skanowanie terenu miasta Łodzi dronem. Pozwoli to na wykrycie zaśmieconych miejsc z powietrza. Zebrane dane posłużą nam do analizy lokalizacji i innych cech przestrzennych miejsc, w których powstają śmietniska.
- Podczas spacerów badawczych będziemy gromadzić wspomnienia, historie, obrazy, wrażenia oraz przedmioty mieszkańców i mieszkanek Łodzi.
- Przeprowadzimy badanie sondażowe na reprezentatywnej próbie mieszkańców i mieszkanek Łodzi oraz wywiady z ekspertami i ekspertkami, a także różnymi osobami korzystającymi z przestrzeni miejskiej, aby poznać ich opinie i doświadczenia dotyczące dzikich wysypisk śmieci.
- dr hab. Anna Kacperczyk, prof. UŁ – kierownik projektu
E-mail: anna.kacperczyk@uni.lodz.pl
- dr Remigiusz Żulicki – socjolog, bada powiązania między technologią a życiem społecznym; w projekcie odpowiada za badanie sondażowe
E-mail: remigiusz.zulicki@uni.lodz.pl
- dr Kamil Brzeziński – socjolog, jego główne zainteresowania naukowe obejmują: metodologię badań społecznych, badania jakościowe, partycypację społeczną, badania partycypacyjne w działaniu, socjologię miasta i studia miejskie; w projekcie odpowiada głównie za realizację spacerów badawczych, uczestniczy także w zbieraniu, opracowaniu i analizie pozostałych danych jakościowych
E-mail: kamil.brzezinski@uni.lodz.pl
- dr Maciej Adamiak – ekspert w dziedzinie uczenia maszynowego, specjalizujący się w analizie obrazów teledetekcyjnych i wykorzystaniu sztucznej inteligencji w analizie przestrzennej
E-mail: maciej.adamiak@geo.uni.lodz.pl
- mgr Paweł Bulski – ekspert do spraw inspekcji stanu dzikich wysypisk śmieci, zbiera dane o zmianach w czasie oraz przeprowadza morfologię dzikich wysypisk
E-mail: pawel.bulski@uni.lodz.pl
- mgr Maciej Kossowski – doktorant na Uniwersytecie Łódzkim, geomorfolog oraz analityk GIS, specjalista z zakresu fotointerpretacji i teledetekcji
E-mail: maciej.kossowski@edu.uni.lodz.pl
- mgr Piotr Statucki – doktorant socjologii na Uniwersytecie Łódzkim, bierze udział w zbieraniu, opracowaniu i analizie danych jakościowych
E-mail: piotr.statucki@edu.uni.lodz.pl
AKTUALNOŚCI
DZIKIE WYSYPISKA – PROJEKT PILOTAŻOWY MAPOWANIA OBYWATELSKIEGO AKTYWIZMU ŚRODOWISKOWEGO W BADANIACH KOLABORACYJNYCH NA TERENIE ŁODZI
Nasz projekt dotyczy społecznych praktyk związanych z zaśmiecaniem środowiska naturalnego. Interesują nas śmieci i odpady pozostawiane przez ludzi w lasach, parkach i na osiedlowych terenach zielonych w Łodzi, to jak postrzegane są takie miejsca przez mieszkańców miasta oraz działania podejmowane w związku z nimi.
We współpracy z mieszkańcami chcemy stworzyć interaktywną mapę takich dzikich wysypisk (zaśmieconych miejsc, porzuconych odpadów, nielegalnych śmietników, dzikich gruzowisk). Będzie to mapa łódzkich śmieci, które znajdują się obecnie w miejscach nie przeznaczonych do składowania odpadów.
Chcemy też dowiedzieć się na ile skuteczne będzie badanie partycypacyjne, czyli takie w którym mieszkańcy wspólnie z badaczami tworzą mapę problematycznych obszarów swojego miasta.
Nasza mapa dzikich wysypisk jest publicznie dostępna
Dane tworzące mapę są także dostępne publicznie, również dla podmiotów zajmujących się likwidowaniem dzikich wysypisk, i służą naukowcom z Uniwersytetu Łódzkiego do wykonania zbiorczych zestawień statystycznych. Zestawienia mogą być przekazywane mediom i władzom samorządowym, m.in. Urzędowi Miasta Łodzi.
Mapę dzikich wysypisk śmieci tworzymy za pomocą platformy Epicollect5, zbudowanej na Uniwersytetcie Oksfordzkim.
Brawo!
Obejrzyj film z instrukcją lub przeczytaj instrukcję poniżej.
Najpierw dodaj projekt "dzikie wysypiska" do aplikacji na swoim telefonie:
W tym celu wyszukaj nazwę projektu i wybierz ją:
Projekt został dodany i pojawił się na liście. By przesłać nam informacje o znalezionym dzikim wysypisku wybierz projekt:
Następnie wybierz "dodaj wpis":
Tak!
Jeżeli jesteś gdzieś indziej i chcesz przesłać wcześniej zrobione zdjęcia znalezionego dzikiego wysypiska, użyj strony internetowej.
Prosimy o użycie strony internetowej Epicollect5 projektu. Przesłanie znaleziska wymaga zalogowania, lecz nie przechowujemy Twojego loginu ani hasła.
Odpowiedzialna gospodarka odpadami zakłada, że śmieci powinny krążyć w obiegu zamkniętym i trafiać w przeznaczone im miejsca składowania i recyklingu. Praktyka życia codziennego pokazuje jednak, że do przyrody trafia cała masa ludzkich śmieci. Zjawisko to jest niepokojące nie tylko dlatego, że zaśmiecanie jest rodzajem wandalizmu, niszczącego estetykę krajobrazu, sprawiającego, że pewne miejsca zostają wyłączone z „użytku”, usuwane z pola widzenia i tracą swoją ożywczą, regenerującą funkcję. Ale przede wszystkim ze względu na nieodwracalne straty środowiskowe oraz realne zagrożenie, jakie porzucone odpady stanowią dla organizmów, z którymi współdzielimy daną przestrzeń.
Dzikie wysypiska stanowią złożony wielowymiarowy problem, nie tylko estetyczny i ekologiczny, ale także psychologiczny, społeczny, administracyjno-prawny oraz organizacyjny. U jego podłoża leży specyficzne postrzeganie przestrzeni, która definiowana bywa jako „nie moja”, o którą nie muszę się troszczyć. Przyczyna praktyk zaśmiecania wiąże się ze sferą ludzkich przekonań, dotykając kwestii bardzo podstawowych: zasad budowania i podtrzymywania ładu społecznego, podzielanych poglądów na temat zagospodarowania przestrzeni oraz uzgodnionych sposobów korzystania z niej.
Innym ważnym podłożem problemu występowania dzikich wysypisk jest ludzka skłonność do „wymazywania” ich z percepcji. Nie chcemy widzieć zaśmieconych miejsc, omijamy je (nawet kadrując nasze fotografie), widok zdewastowanej przestrzeni sprawia przykrość, wolimy nie patrzeć, udawać, że ich nie ma. Projekt ten ma odwracać tą tendencję i skierować światło uwagi na marginalizowane i pomijane miejsca, wyciągnąć je na światło dzienne, aby pomóc w ich przywróceniu naturze. Dodatkowo zakłada, że tego rodzaju zadanie badawcze może i powinno być realizowane w trybie partycypacyjnym, razem z zaangażowanymi mieszkańcami miasta, których problem ten dotyczy.
Temat „dzikich wysypisk” jest częścią zjawiska masowego zaśmiecania planety przez człowieka, które (obok globalnego ocieplenia oraz niszczenia biosfery) stanowi obecnie jeden z najbardziej gorących problemów ekologicznych współczesnego świata. Świadomość tego problemu wzrasta, ale jednocześnie brak systemowych rozwiązań, słabość prawa, miałkość działań prewencyjnych, trudność w identyfikowaniu zaśmiecających oraz niski wymiar ponoszonych przez nich konsekwencji prawnych – powoduje, że problem jest bardzo trudny do rozwiązania. Ale czy nierozwiązywalny?
Mamy nadzieję, że nasz projekt dostarczy nieco pełniejszego obrazu problematycznych obszarów miasta, dając podstawę dla działań rewitalizacyjnych oraz tworzenia polityk troski o środowisko naturalne w naszym mieście.
To bardzo proste, a do udziału zapraszamy wszystkich chętnych.
Żeby stworzyć mapę potrzebujemy fotografii wraz z lokalizacją. Zapraszamy do przesyłania takich zdjęć za pośrednictwem platformy Epicollect5. Zrobisz to wygodnie za pomocą aplikacji na Twoim smartfonie lub strony internetowej na komputerze.
Jeśli jesteś w terenie, użyj aplikacji w telefonie.
Prosimy o przesłanie informacji o znalezionym dzikim wysypisku za pomocą aplikacji Epicollect5 (do pobrania z Google Play dla systemu Android lub App Store dla iOS).
Jeżeli jesteś gdzieś indziej i chcesz przesłać wcześniej zrobione zdjęcia znalezionego dzikiego wysypiska, użyj strony internetowej.
Prosimy o użycie strony internetowej Epicollect5 projektu. Przesłanie znaleziska wymaga zalogowania, lecz nie przechowujemy Twojego loginu ani hasła.
Jeżeli chcesz się zaangażować, opowiedz coś o sobie.
Prosimy o udział osoby, które przesłały nam już informacje o znalezionym dzikim wysypisku śmieci.
Za pomocą ankiety pt. informacje o uczestnikach możesz także zapisać się do udziału w dalszych badaniach, podając swój adres email.
Prosimy o fotografie znalezionych dzikich wysypisk śmieci wraz z informacją o ich dokładnej lokalizacji i czasie wykonania. Za pomocą swojego telefonu i aplikacji Epicollect5 prześlesz nam je w kilkanaście sekund. Aplikacja dostępna jest do pobrania z Google Play dla systemu Android lub App Store dla iOS.
Będziemy też prosić o wypełnienie krótkiej ankiety na temat sfotografowanego znaleziska.
A osoby chętne do zaangażowania się w projekt i powiedzenia czegoś o sobie. Za pomocą ankiety pt. informacje o uczestnikach możesz także zapisać się do udziału w dalszych badaniach, podając swój adres email.
Informacje zbierane za pomocą Epicollect5 są publicznie dostępne, również dla podmiotów zajmujących się likwidowaniem dzikich wysypisk, i służą naukowcom z Uniwersytetu Łódzkiego do wykonania zbiorczych zestawień statystycznych. Zestawienia mogą być przekazywane mediom i władzom samorządowym, m.in. Urzędowi Miasta Łodzi.
Informacje zbierane za pomocą ankiety.uni.lodz.pl są poufne i służą naukowcom z Uniwersytetu Łódzkiego do wykonania zbiorczych zestawień statystycznych. Uczestnicy mogą podać adresy email w celu zaproszenia do udziału w dalszych badaniach.
Informacja o przetwarzaniu danych osobowych dla uczestniczek / uczestników badania:
- Administratorem Pani / Pana danych osobowych jest Uniwersytet Łódzki, ul. Narutowicza 68, 90-136 Łódź.
- Kontakt do Inspektora Ochrony Danych Uniwersytetu Łódzkiego na ww. adres z dopiskiem: Inspektor Ochrony Danych UŁ lub przez pocztę elektroniczną na adres e-mail: iod@uni.lodz.pl
- Dane osobowe będą wykorzystywane w celu:
- realizacji badania pt. "Dzikie wysypiska – projekt pilotażowy mapowania obywatelskiego aktywizmu środowiskowego w badaniach kolaboracyjnych na terenie Łodzi" wykonywanego w ramach programu Inicjatywa Doskonałości - Uczelnia Badawcza IDUB - B2111202000049.07 (Nr umowy - 22/IDUB/DOS/2021);
- kontaktu z wybranymi osobami, które wypełniły ankietę badawczą.
- Dane osobowe będą przetwarzane na podstawie wyrażonej przez Panią/Pana zgody.
- Pozyskane dane będą przetwarzane i przechowywane przez czas niezbędny do realizacji celów, o którym mowa w pkt 3, tj. do końca grudnia 2022 r. lub do wycofania zgody. Po zakończeniu badania dane będą pseudonimizowane.
- Dane będą udostępniane upoważnionym pracownikom Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego, mogą być też udostępniane podmiotom uprawnionym na podstawie właściwych przepisów prawa oraz stosownych umów zawartych z Uniwersytetem.
- Przysługuje Pani / Panu prawo:
- dostępu do treści swoich danych;
- do ich sprostowania, gdy są niezgodne ze stanem rzeczywistym;
- do ich usunięcia, ograniczenia przetwarzania, a także przenoszenia danych – w przypadkach przewidzianych prawem;
- do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych;
- a także w dowolnym momencie wycofania zgody bez wpływu na zgodność z prawem;
- do wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych z siedzibą w Warszawie, przy ul. Stawki 2.
- Podanie adresu e-mail jest dobrowolne, jednak niezbędne w przypadku chęci wzięcia udziału w dalszej części badania. Natomiast podanie adresu zamieszkania; danych ujawniających poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe jest dobrowolne i nie jest niezbędne do udziału w badaniu.
Przetwarzanie danych osobowych odbywa się na podstawie art. 6 ust. 1 lit. a) oraz art. 9 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych; Dz. U. UE L. 2016.119.1) – „RODO”.